Koszty procesu w postępowaniu cywilnym

Zgodnie z art. 98 § 2 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez radcę prawnego lub adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony [art. 98 § 3 k.p.c.].

II. Zasady ponoszenia kosztów procesu

1. Zasada odpowiedzialności za wynik procesu

W postępowaniu cywilnym obowiązuje zasada odpowiedzialności za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu) [art. 98 § 1 k.p.c.].

Przykład:

Powód dochodzi od pozwanego zapłaty 10000 zł, w tym celu poniósł wydatki w kwocie 2617 zł, na które składa się:

• 500 zł opłaty sądowej od pozwu (5% od 10000 zł)
• 1800 zł wynagrodzenia radcy prawnego
• 17 zł opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa
• 300 zł zaliczki na opinię biegłego konieczną w sprawie

Pozwany w celu swojej obrony wyłożył 1817 zł:

• 1800 zł wynagrodzenia radcy prawnego
• 17 zł opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa.

Jeżeli powód wygra sprawę w całości, pozwany jako strona przegrywająca musi zwrócić mu koszty w kwocie 2617 zł.

W sytuacji, gdy powód przegra proces w całości, zmuszony będzie zapłacić pozwanemu kwotę 1817 zł zwrotu kosztów procesu.

a) Stosunkowe rozdzielenie kosztów procesu

Zasada stosunkowego rozdzielenia kosztów znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy powód wygra sprawę jedynie częściowo, natomiast pozwany częściowo utrzyma się przy swoim stanowisku.

Posługując się powyższym przykładem.

Powód dochodził od pozwanego zapłaty 10000 zł, ale sąd uwzględnił jego żądanie do wysokości 6000 zł. Powód wygrał zatem sprawę w 60%, poniósł zaś wydatki w kwocie 2617 zł.

60% od tej kwoty to 1570,20 zł. Powód nie otrzyma jednak zwrotu w takiej wysokości.

Trzeba bowiem zauważyć, że skoro powód wygrał sprawę w 60%, to pozwany utrzymał się co do swojego stanowiska w 40%, ponieważ wygrał sprawę co do 4 000 zł z 10 000 zł dochodzonych przez powoda. Dla swojej obrony pozwany wyłożył kwotę 1817 zł, z czego 40% wynosi 726,8 zł.

Pozwany jest zatem winny powodowi zwrot kosztów w kocie 1570,20 zł, natomiast powód powinien zwrócić pozwanemu kwotę 726,8 zł. Po potrąceniu pozostaje zwrot na rzecz powoda w wysokości 843,40 zł [1570,20 zł - 726,8 zł].

b) Wzajemne zniesienie kosztów procesu

Wzajemne zniesienie kosztów procesu dotyczy również częściowego uwzględnienia powództwa i oznacza, że zarówno powód jak pozwany pozostają z poniesionymi przez siebie kosztami procesu, żadna ze stron nie jest zobowiązana do zwrotu kosztów na rzecz strony przeciwnej.

W zasadzie do wzajemnego zniesienia kosztów może dojść jedynie wtedy, gdy strony w równym lub zbliżonym stopniu wygrały i przegrały proces, a jednocześnie w takim samym stosunku poniosły koszty procesu.

2. Zasada słuszności

Zasada słuszności stanowi wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Sądy stosują ją z bardzo dużą ostrożnością. Zgodnie z art. 102 k.p.c. W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

3. Obciążenie kosztami pomimo uwzględnienia powództwa

Jest to kolejny wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Stosownie do art. 101 k.p.c. Zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu.

Sytuacja taka może mieć miejsce zwłaszcza, gdy przed wytoczeniem powództwa pozwany nie został wezwany do zapłaty, a zatem o żądaniu powoda dowiedział się dopiero z pozwu.

4. Zasada zawinienia